مطالعات جامعه‌شناسی فاجعه
تاریخ انتشار: ۳ اردیبهشت ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۱۷۲۵۲۲
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، فاجعه، خطر یا رخدادی است طبیعی یا توسط فن‌آوری ساخته انسان که در پی آن آسیب فیزیکی، تخریب، از دست دادن جان یا تغییر شدیدی به محیط زیست وارد می‌شود.
معصومه کمال‌ا‌لدینی (عضو گروه جامعه‌شناسی مصائب و بلایای طبیعی انجمن جامعه‌شناسی ایران) درپژوهشی با عنوان «تأملی بر مطالعات جامعه‌شناسی فاجعه» به واکاوی این موضوع پرداخته است که فاجعه در همە جوامع قابلیت اتفاق افتادن دارد، و زندگی انسان همیشه در طول تاریخ با بحران مواجه بوده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
* پیامدهای فاجعه در جوامع انسانی
یکی از مهمترین پیامدهای فجایع، مسائل و مشکلات اجتماعی استبه زعم این پژوهشگر امروزه مخاطرات طبیعی مثل، سیل، زلزله، خشک‌سالی و طوفان بر حسب عمق و شدت و وسعت و سطح مقاومت، آمادگی عینی و ذهنی جوامع و انسانها و اقدامات پیش‌گیرانه با پیامد‌هایی فاجعه‌آمیز و بسیار متفاوت در جوامع انسانی همراه است.
او در ادامه می‌نویسد: تحقیقات جامعه‌شناسی نشان داده که یکی از مهمترین پیامدهای فجایع، مسائل و مشکلات اجتماعی است. متخصصان علوم اجتماعی از منظری متفاوت با اندیشه‌مندان مهندسی و فنی به موضوع فجایع طبیعی می‌نگرند و فاجعه در این علم پدید‌ه‌ای اجتماعی تعریف می‌شود که از ساختار‌های اجتماعی و اقتصادی تأثیرپذیر است و با خود اختلالات اجتماعی نیز به دنبال دارد.
* جامعه‌شناسی فاجعه
کمال‌ا‌لدینی در این مقاله با اشاره به مطالعات انجام شده در عرصه جامعه شناسی فاجعه می‌نویسد: پژوهش‌هایی که از سال ۱۹۲۰ میلادی در جهان با تحقیقات پرینس و سوروکین و سپس کوارنتلی مطرح شد، امروزه اندیشه‌مندان اجتماعی را به مطرح شدن گرایشی جدید از جامعه‌شناسی با نام جامعه‌شناسی فاجعه سوق داده که به مطالعه عوامل اجتماعی، فرهنگی و پیامدهای آن بر رفتار‌های انسان‌های آسیب‌پذیر و آسیب‌دیده و فعالیتهای سازمان‌های امدادرسانی می‌پردازد.
جامعه‌شناسی فاجعه به مطالعه عوامل اجتماعی، فرهنگی و پیامدهای آن بر رفتار‌های انسان‌های آسیب‌پذیر و آسیب دیده و فعالیتهای سازمان‌های امدادرسانی میپردازداو می‌نویسد گروه جامعه‌شناسی فاجعه یا مصائب اجتماعی در ایران عمری کوتاه دارد و از سال ۱۳۶۹ پس از فاجعه زلزله منجیل آغاز و در سال ۱۳۸۲ با وقوع زلزله بم به اوج فعالیت خود رسید.
به زعم کمال‌ا‌لدینی نشر مقاله‌های تحقیقی علمی و بررسی آثار جامعه‌شناسان، هر چند اندک، در گسترش و کارآمد شدن این گرایش در نظام دانشگاهی ایران و سازمان مدیریت بحران تأثیر مهمی دارد، و در زمینه‌های مختلفی به توصیف مختصات گوناگون اجتماع حادثه دیده می‌پردازد.
این پژوهشگر در نهایت با اشاره به این موضوع که تحلیل رابطە بین متغیر‌های گوناگون، محدودیت‌ها، ظرفیت‌ها و اسطوره‌زدایی از رفتار مردم مصیبت‌دیده و خنثی کردن پندار‌های ناروا، ایجاد مدیریت مردمی و خردمندانه در زمان فاجعه می‌پردازد و به مدیریت بحران کمک می‌کند.
در انتها لازم به ذکر است که در کنار سایر حوزه‌های مطالعاتی، پژوهش‌های متعددی توسط محققان علوم اجتماعی و به صورتی محدودتر توسط جامعه‌شناسان در چند دهە گذشته انجام گرفته است.
انتهای پیام/
منبع: آنا
کلیدواژه: فاجعه جامعه شناسی جامعه پژوهش خوان جامعه شناسی فاجعه انسان ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۱۷۲۵۲۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تأملاتی درباب بومی نبودن نظریه‌ها در میدان جامعه‌شناسی کشور
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، بیشتر پژوهش‌هایی که در اجتماع علمی ایران صورت گرفته و می‌گیرد، مبتنی بردستاورد‌های دانشمندان غربی است و این دست‌آورد‌ها چه در نظریه‌ها و چه در روش‌ها و فنون پژوهش‌های تجربی، دارای دقت و اعتبار بالایی هستند.
سیدحسین نبوی (استادیار جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی) در مقاله‌ای به عنوان «بومی نبودن نظریه‌های غربی و مدرن‌نبودن تفکرات اجتماعی ایرانی و اسلامی» به این موضوع می‌پردازد که تئوری‌ها و روش‌ها با دقت تقریباً وسواس‌گونه‌ای توسط دانشمندان و پژوهشگران غربی، ابداع و ساخته و برخی از آنها به وفور در جامعۀ خودشان به کار گرفته می‌شوند.
* دلایل خطای شناختی در پژوهش‌های تجربی جامعه‌شناختی
به زعم این پژوهشگر مفاهیم و تبیین‌ها و اِسناد‌های آن نظریه‌ها، برای جامعه‌شناسی و پژوهش‌های تجربی جامعه‌شناختی در جامعۀ ایران ممکن است نوعی خطای شناختی شکل بدهد و احتمالا داده است، از آنجا که جامعۀ آمریکا، آلمان، فرانسه و دیگر جوامع غربی که نظریه‌پردازان در آن زمینه و مبتنی بر آن جوامع، به برساختن نظریه‌های خود اقدام کرده‌اند و می‌کنند.
این استاد جامعه‌شناسی در ادامه می‌نویسد؛ به رغم شباهت‌های انسانی ما آدمیان، از نظر دین و اعتقادات، از نظر ارزش‌ها و هنجار‌ها و رمزگان تفسیر معنا، از نظر شیوه توزیع قدرت، از نظر کمّوکیف وقایع و رویداد‌هایی که در دوره‌های تاریخی گذشته در جوامع آنها روی داده و اثرات و پیامدهای آن باقی است، از نظر رشد و توسعۀ اقتصادی، از نظر محیط طبیعی و جغرافیایی و نیز از نظر برخی عوامل دیگر، با جامعۀ ایران بطور معناداری متفاوت است واین خطای شناختی شکل می‌گیرد.
نظریه‌های برساخته‌شده در جوامع مدرن غربی برای جامعه‌ای که در برخی بخش‌ها کاملا و اساساً متفاوت است، موجب فهم و تبیین اشتباه می‌شود* عواقب حل مسائل با مفاهیم عاریتی
این پژوهش توضیح می‌دهد که کاربست نظریه‌های برساخته‌شده در جوامع مدرن غربی برای جامعه‌ای که در برخی بخش‌ها کاملا و اساساً متفاوت است، موجب فهم و تبیین اشتباه می‌شود. گرچه به عنوان جامعه‌شناس موظف هستیم - به قول گیدنز- به فرازبان جامعه‌شناسی سخن بگوییم، اما نگرانی این است که اطمینانی نیست که مفاهیم عاریتی، بتوانند شناخت دقیق و صحیحی را برای ما شکل دهند و ما را در حل برخی از مسائلمان، اجتماعی یا فرهنگی به‌طور مؤثری یاری دهند.
نبوی ادامه می‌دهد که احتمالا بسیاری از پژوهشگران مفاهیم و نظریه‌ها را فقط برای هدفی کارفرماپسند یا داورپسند، به کار می‌گیرند، و به ژرف‌اندیشی و بازاندیشی در مفاهیم و نظریه‌های رایج نمی‌پردازند. تعداد بیشتری از پژوهشگران نیز به علت آشنایی ضعیف با نظریه‌ها، اساساً در موقعیتی نیستند که بتوانند به نقد و بازاندیشی در نظریه‌ها بپردازند.
* زمینه‌مند نبودن نظریه‌های جامعه‌شناختی
به زعم این پژوهشگر خطای شناختی به باور و یقین درستی و صحّت پژوهش انجام گرفته می‌انجامد و مانع از نقد و بازاندیشی و ساخت نظریه‌ای جدید می‌شود. بماند از اینکه برخی از پژوهشگران بنا به دلایل اجرایی، فرهنگی یا بخش اقتصادی، حتی همان اصول علمی را در نقدنشده‌های مختلف پژوهش خود رعایت نمی‌کنند.
خطای شناختی به باور و یقین درستی و صحّت پژوهش انجام گرفته می‌انجامد و مانع از نقد و بازاندیشی و ساخت نظریه‌ای جدید میشودنبوی بیان می‌کند که زمینه‌مند نبودن نظریه‌های جامعه‌شناختی از دو سو مبدل به مسأله شده است:
نظریه‌های برساخته‌شده در جوامع غربی برای کاربست در پژوهش‌های بومی، مناسبت کمتری دارند و ممکن است ما را دچار خطای شناختی کنند، اما ما از آن آگاه نیستیم یا اگر آگاه باشیم تلاش جدی برای اصلاح نظریه‌ها و بومی‌سازی آن آنجام نمی‌دهیم. نظر‌های ساخته وپرداخته شده توسط اندیشمندان بومی به علت ناآشنایی با فرازبان جامعه‌شناسی، دارای ماهیت جامعه‌شناختی نیستند و در اجتماع علمی جامعه‌شناختی به رسمیت شناخته نمی‌شوند.این پژوهشگر در نهایت اینگونه جمع‌بندی می‌کند که در میدان مطالعات جامعه‌شناسی کشور ما با مسأله و چالشی به نام مفاهیم و نظریه‌هایی که برساختۀ پژوهشگران و جامعه‌شناسان بومی نیست مواجه‌ایم و این وضعیت، آنقدر عادی و طبیعی شده است که مسأله‌بودن آن را درنمی‌یابیم. چه بسا بخش قابل ملاحظه‌ای از بحران‌ها و ابربحران‌ها، ناشی از سوءمدیریت نباشد و در اثر تشخیص نادرست یا نادقیق که به علت خطای شناختی روی می‌دهد، شکل گرفته باشد.
انتهای پیام/
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان